Pomiary antropometryczne w dietetyce

Klucz do oceny stanu odżywienia

Antropometria, badania antropometryczne, wskaźniki, interpretacja pomiarów.

  • Pomiary antropometryczne umożliwiają ocenę stanu odżywienia pacjenta, co jest istotne w diagnozowaniu i leczeniu schorzeń skorelowanych z niedożywieniem lub otyłością.
  • Wskaźniki takie jak BMI, WHR, WHtR są kluczowe w ocenie ryzyka chorób związanych z otyłością oraz w monitorowaniu rozmieszczenia tkanki tłuszczowej.
  • Regularne monitorowanie wskaźników antropometrycznych pozwala na szybkie reagowanie na zmiany zdrowotne pacjenta.
Klucz do oceny stanu odżywienia

Czym jest antropometria?

Antropometria to nauka zajmująca się pomiarami ciała ludzkiego pod względem wymiarów kości, mięśni i tkanki tłuszczowej. Słowo „antropometria” pochodzi od greckiego słowa „anthropo” oznaczającego „człowiek” i greckiego słowa „metron” oznaczającego „mierzyć”. Precyzyjne pomiary antropometryczne pozwalają ocenić stan odżywienia pacjenta, dostosowywać plany żywieniowe i zalecenia do indywidualnych potrzeb oraz monitorować efekty dietoterapii. Obejmują one zarówno proste metody, takie jak pomiar masy ciała czy wzrostu, ale również bardziej zaawansowane – związane ze wskaźnikami, określającymi rozmieszczenie tkanki tłuszczowej oraz ryzyko chorób metabolicznych.

Badania antropometryczne- element oceny stanu odżywienia pacjenta

Pomiary antropometryczne odgrywają istotną rolę w poradnictwie dietetycznym, opiece medycznej oraz są wykorzystywane w badaniach klinicznych i epidemiologicznych. Dzięki nim można ocenić stan odżywienia człowieka, co ma kluczowe znaczenie w identyfikacji zagrożeń zdrowotnych, w tym ryzyka chorób i przedwczesnej śmierci. W dietetyce, dane te są wykorzystywane do tworzenia spersonalizowanych zaleceń oraz planów żywieniowych, uwzględniających indywidualne potrzeby podopiecznego.

Umów się na indywidualną konsultację, podczas której przeanalizuję Twoje nawyki żywieniowe i styl życia. Razem opracujemy skuteczną strategię działania, a Ty otrzymasz spersonalizowany plan żywieniowy oraz plik z podsumowaniem kluczowych informacji.

Pomiar obwodu talii

Pomiar obwodu talii (WC) pozwala określić rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie i ocenić stan zdrowia pacjenta, w tym odgrywa istotną rolę w ocenie ryzyka metabolicznego.

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), pomiar obwodu talii należy wykonywać: po kilku kolejnych naturalnych oddechach, na poziomie połowy odległości między najwyższym punktem grzebienia kości biodrowej a najniższą częścią łuku żebrowego w linii pachowej środkowej, mierząc obwód równolegle do podłogi.

Interpretacja wyników

WHO wskazuje, że wartości obwodu talii przekraczające 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet oznaczają istotne ryzyko metaboliczne, natomiast wartości powyżej 102 cm u mężczyzn i 88 cm u kobiet wskazują na bardzo wysokie ryzyko powikłań zdrowotnych.

W praktyce klinicznej oraz dietetyce zaleca się mierzenie obwodu talii regularnie, np. raz w miesiącu, aby monitorować zmiany w składzie ciała pacjenta.

Pomiar obwodu bioder

Pomiar obwodu bioder jest istotnym parametrem antropometrycznym stosowanym w dietetyce do oceny stanu odżywienia pacjenta oraz klasyfikacji masy ciała. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), obwód bioder należy mierzyć przez największą wypukłość pośladków, poniżej talerzy biodrowych, w kierunku równoległym do poziomu podłogi (wokół największej wypukłości pośladków). Wynik tego pomiaru służy m.in. do obliczenia stosunku obwodu talii do bioder (WHR), który jest wskaźnikiem rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w organizmie.

Pomiar wysokości ciała

Wysokość ciała to odległość, która mierzona jest od podstawy do najwyższego punktu anatomicznego na głowie (vertex), mierzona za pomocą stadiometru lub przenośnego antropometru. Pomiar należy wykonywać bez obuwia, nakrycia głowy, skomplikowanych fryzur i ozdób do włosów.

Osoba badana powinna stać wyprostowana, tyłem do wzrostomierza, tak aby głowa, ramiona, pośladki i pięty przylegały do urządzenia. Ręce powinny swobodnie zwisać wzdłuż ciała. Głowę należy ustawić w płaszczyźnie Frankfurckiej, co oznacza, że kanał słuchowy powinien znajdować się w jednej linii z kością policzkową.

Pomiar masy ciała

Masa ciała, mierzona za pomocą legalizowanej wagi, dostarcza ogólnej informacji o zawartości białek, tłuszczów, wody oraz masy kostnej w organizmie. Warto zauważyć, że mimo zmian w składzie ciała, wartość masy ciała może pozostać niezmieniona.

Podczas pomiaru należy stanąć wyprostowanym na środku wagi, patrząc przed siebie. Ciężar ciała powinien być równomiernie rozłożony na obie nogi, a sylwetka zachowana w naturalnej pozycji.

Pomiar fałdów skórno-tłuszczowych

Pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych jest jedną z metod antropometrycznych stosowanych w dietetyce do oceny składu ciała oraz zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Wykonuje się go po lewej stronie ciała, obejmując od 3 do 9 miejsc pomiarowych na ciele pacjenta.

Pomiar polega na uchwyceniu skóry i warstwy tkanki tłuszczowej, ale bez mięśni, w określonym punkcie anatomicznym, a następnie przyłożeniu fałdomierza (np. Harpenden, Slim Guide, Lange) pod kątem prostym, 1 cm poniżej wyznaczonego miejsca. Wynik pomiaru należy odczytać po około 2–3 sekundach i podać w milimetrach. W celu zwiększenia dokładności wyniku średnią wartość wyznacza się na podstawie dwóch pomiarów, a w przypadku dużych różnic – trzech.

Badania wykazały, że spadek ciśnienia zamknięcia szczęki fałdomierza o 1 g/mm może powodować zwiększenie sumy fałdów skórnych o około 10%, dlatego kluczowe jest regularne kalibrowanie urządzenia.

Pomiar obwodu ramienia

Pomiar obwodu ramienia

Pomiar wykonuje się na lewym ramieniu*, które powinno być rozluźnione, wyprostowane i lekko odchylone od tułowia. Obwód mierzy się prostopadle do osi pionowej, przechodząc przez punkty, w których dokonywano pomiaru grubości fałdów skórno-tłuszczowych nad mięśniem trójgłowym i dwugłowym ramienia. Wynik należy zapisać z dokładnością do 0,1 cm.

*W przypadku osób leworęcznych, warto dokonać pomiaru na ręce niedominującej tj. prawej

Zastanawiasz się, czy Twoja dieta wpływa na leczenie Twojej choroby i jak oddziałuje na przyjmowane leki?

Skontaktuj się ze mną, a chętnie odpowiem na Twoje pytania.

(+48) 455 404 089 Kontakt

Kluczowe punkty pomiaru grubości fałdów skórno-tłuszczowych

Pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych dokonuje się nad mięśniem trójgłowym ramienia (tricepsem)

  • Miejsce pomiaru znajduje się w połowie odległości między wyrostkiem barkowym łopatki a wyrostkiem łokciowym kości łokciowej, w tzw. punkcie środkowym ramienia.
  • Badana osoba powinna zgiąć rękę w łokciu pod kątem 90°, aby precyzyjnie wyznaczyć miejsce pomiaru.
  • Pomiar wykonuje się poprzez ujęcie skóry i tkanki podskórnej w pionowy fałd, około 1 cm powyżej lub poniżej wyznaczonego punktu.
  • Wynik podawany jest w milimetrach.
  • Fałdomierz przykłada się do fałdu, a wynik odczytuje po około 3 sekundach, z dokładnością do 0,2 mm.

Pomiar pod dolnym kątem łopatki (subscapula)

  • Pomiar wykonuje się poniżej dolnego kąta lewej łopatki.
  • Fałdomierz przykłada się pionowo, a wynik odczytuje z dokładnością do 0,2 mm.
  • Kolejne pomiary tej samej osoby nie powinny różnić się o więcej niż 4 mm.

Pomiar nad grzebieniem kości biodrowej (suprailiac)

  • Miejsce pomiaru znajduje się w linii pachowej przedniej, tuż nad grzebieniem kości biodrowej.
  • Pomiar wykonuje się poprzez uchwycenie skóry i tkanki podskórnej oraz przyłożenie fałdomierza skośnie do wyznaczonego punktu.

Pomiar nad mięśniem dwugłowym ramienia (bicepsem)

  • Pomiar wykonuje się po przeciwnej stronie ramienia, w połowie odległości między wyrostkiem barkowym a wyrostkiem łokciowym.
  • Badany powinien mieć opuszczoną kończynę, a pomiaru dokonuje się pionowo, chwytając skórę i tkankę podskórną.
  • Fałdomierz przykłada się do wyznaczonego miejsca i wynik odczytuje po 3 sekundach.

Wskaźniki antropometryczne

Odgrywają istotną rolę w ocenie stanu zdrowia i odżywienia pacjenta. Wśród nich najczęściej wymienia się BMI, WHR, WHtR oraz bardziej skomplikowane jak VAI, BAI. Każdy z tych wskaźników dostarcza cennych informacji na temat kondycji fizycznej jednostki. Na przykład, BMI jest powszechnie stosowanym narzędziem do oceny, czy masa ciała jest odpowiednia w stosunku do wzrostu, co pozwala na szybkie zidentyfikowanie potencjalnych problemów związanych z niedowagą lub otyłością.

Wskaźnik masy ciała (BMI)

Wskaźnik masy ciała (Body Mass Index, BMI) został opracowany w XIX wieku przez belgijskiego matematyka Adolphe’a Quételeta i początkowo nazywano go wskaźnikiem Quételeta. Jest to powszechnie używana metoda szybkiej diagnozy otyłości, polegająca na obliczeniu ilorazu masy ciała do kwadratu wzrostu, wyrażonej w metrach (kg/m²).

Interpretacja BMI

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynik BMI równy lub wyższy niż 30 kg/m² jest uznawany za otyłość. Nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko powikłań metabolicznych i chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy choroby układu sercowo-naczyniowego.

Z kolei BMI poniżej 16 kg/m² może wskazywać na niedożywienie i zwiększone ryzyko śmiertelności. Warto jednak pamiętać, że ryzyko powikłań związanych z nadwagą i otyłością jest uzależnione od wielu czynników, takich jak dieta, aktywność fizyczna, wiek, płeć i typ budowy ciała.

W tabeli 1 przedstawiono ocenę stanu odżywienia u osób dorosłych na podstawie BMI (wg kryteriów WHO).

W tabeli 1 przedstawiono ocenę stanu odżywienia u osób dorosłych na podstawie BMI (wg kryteriów WHO).

Ograniczenia wskaźnika BMI

BMI jest orientacyjnym narzędziem diagnostycznym, które nie uwzględnia:

  • dystrybucji tkanki tłuszczowej,
  • wahań w proporcji masy mięśniowej, tłuszczowej i masy kostnej pacjenta,
  • różnic wynikających z płci, wieku i poziomu wytrenowania.

Wysoka wartość BMI (>25 kg/m²) nie zawsze oznacza nadmierną ilość tkanki tłuszczowej – może wynikać z większej masy mięśniowej. Ponadto wskaźnik ten jest nieskuteczny w ocenie masy ciała u osób dializowanych, ze względu na zawartość wody w organizmie.

Interpretacja BMI u osób starszych

Interpretacja BMI u osób starszych

Stosowanie klasyfikacji BMI według WHO może być niewystarczające u osób starszych.

  • BMI <25 kg/m² może wskazywać na zespół słabości, zwiększając ryzyko powikłań zdrowotnych.
  • U seniorów należy brać pod uwagę historię zmiany masy ciała, choroby przewlekłe i dodatkowe pomiary antropometryczne, np. obwód ramienia i łydki, grubość fałdu skórno-tłuszczowego pod łopatką.

Wiek i deformacje kręgosłupa mogą uniemożliwiać dokładny pomiar wzrostu. W takich przypadkach stosuje się szacowanie wzrostu na podstawie wysokości kolan w pozycji siedzącej lub rozpiętości ramion, według poniższych wzorów:

  • Mężczyźni:
    Wzrost (cm) = 2,02 × wysokość kolan (cm) – 0,04 × wiek (lata) + 64,19
  • Kobiety:
    Wzrost (cm) = 1,83 × wysokość kolan (cm) – 0,24 × wiek (lata) + 84,88

Szacowanie masy ciała u osób starszych

W przypadku trudności w dokładnym ważeniu pacjentów, można obliczyć masę ciała na podstawie obwodu łydki, wysokości kolan w pozycji siedzącej, obwodu ramienia i grubości fałdu skórno-tłuszczowego pod łopatką, według następujących wzorów:

  • Mężczyźni:
    Masa ciała (kg) = 0,98 × obwód łydki (cm) + 1,16 × wysokość kolan (cm) + 1,72 × obwód ramienia (cm) + 0,37 × grubość fałdu skórno-tłuszczowego pod łopatką (cm) – 81,69
  • Kobiety:
    Masa ciała (kg) = 1,27 × obwód łydki (cm) + 0,87 × wysokość kolan (cm) + 0,98 × obwód ramienia (cm) + 0,4 × grubość fałdu skórno-tłuszczowego pod łopatką (cm) – 62,35

Stosunek obwodu talii do obwodu bioder (WHR)

Ilość brzusznej tkanki tłuszczowej może się znacząco różnić w wąskim przedziale wskaźnika masy ciała (BMI). W celu określenia ryzyka zdrowotnego związanego z nadmierną masą ciała zaleca się ocenę klasyfikacji masy ciała za pomocą BMI oraz jej dystrybucji, stosując pomiar obwodu talii lub wskaźnik WHR (ang. waist-to-hip ratio). Wskaźnik ten oblicza się poprzez podzielenie obwodu talii przez obwód bioder (cm/cm).

U kobiet wartości równe lub większe niż 0,85 świadczą o otyłości brzusznej (trzewnej, centralnej), natomiast mniejsze niż 0,85 wskazują na otyłość udowo-pośladkową (gynoidalną, obwodową). U mężczyzn wartość odcięcia wynosi 0,9. Otyłość brzuszna zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zespołu metabolicznego oraz niektórych nowotworów, podczas gdy otyłość gynoidalna wiąże się z ryzykiem żylaków i choroby zwyrodnieniowej stawów.

Na wynik pomiaru WHR może wpływać wypełnienie żołądka i jelit, jednak mimo to jest on dokładniejszy niż metoda kaliperowa, której precyzja zależy od indywidualnego rozkładu tkanki tłuszczowej oraz prawidłowego zastosowania wzorów pomiarowych. Według WHO pomiar obwodu talii jest bardziej praktyczny i dokładniejszy w ocenie zawartości tłuszczu brzusznego oraz ryzyka zdrowotnego związanego z otyłością brzuszną niż WHR. Zarówno NCEP, jak i IDF, wykorzystują pomiar obwodu talii do diagnozowania otyłości brzusznej.

Stosunek obwodu talii do wysokości ciała (WHtR)

Stosunek obwodu talii do wysokości ciała (WHtR) wykorzystywano już w połowie lat 90. do diagnozowania oraz oceny ryzyka zdrowotnego otyłości brzusznej. Wskaźnik ten oblicza się poprzez podzielenie obwodu talii przez wysokość ciała (cm/cm). Wartości WHtR ≥0,5 wskazują na zwiększone ryzyko chorób układu krążenia oraz cukrzycy.

Podobnie jak pomiar obwodu talii, WHtR silnie koreluje z ilością brzusznej tkanki tłuszczowej, co potwierdzono badaniami metod obrazowych. Jest również tańszy w stosowaniu niż BMI, ponieważ nie wymaga użycia wagi. Ponadto wartość odcięcia 0,5 dla WHtR jest uniwersalna i obowiązuje niezależnie od płci, grupy etnicznej, a także wieku – zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Badania wykazują, że WHtR lepiej niż BMI obrazuje ryzyko związane z otyłością, zespołem metabolicznym oraz długoterminową zachorowalnością i śmiertelnością.

Ze względu na swoją skuteczność stosunek obwodu talii do wysokości ciała może stanowić użyteczne narzędzie do globalnej przesiewowej oceny stanu zdrowia oraz działań z zakresu zdrowia publicznego, propagowanych pod hasłem „keep your waist circumference to less than half your height” (zachowaj obwód talii mniejszy niż połowa twojego wzrostu).

VAI – wskaźnik wisceralnej tkanki tłuszczowej

Wskaźnik VAI (Visceral Adiposity Index) to nowy parametr oceniający dysfunkcję wisceralnej tkanki tłuszczowej oraz ryzyko kardiometaboliczne. Do jego obliczenia wykorzystuje się BMI, obwód talii, stężenie cholesterolu HDL i trójglicerydów. Badania wykazały, że VAI dobrze koreluje z adipokinami oraz insulinoopornością (HOMA-IR), co czyni go użytecznym wskaźnikiem w diagnostyce otyłości brzusznej, cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego.

Jest również pomocny w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i zaburzeń homeostazy glukozy, zwłaszcza u osób z cukrzycą i chorobą niedokrwienną serca. VAI znajduje zastosowanie w diagnostyce chorób endokrynologicznych, takich jak PCOS i akromegalia, pomagając w określeniu ryzyka insulinooporności i zaburzeń metabolicznych. Jego użycie jest ograniczone u pacjentów z rozwiniętym zespołem Cushinga, otyłością olbrzymią, ostrą hipertrójglicerydemią,  obwisłym brzuchem u osób poniżej 16. roku życia oraz stosujących fibraty (grupa leków stosowanych w leczeniu zaburzeń lipidowych).

Proponowane punkty odcięcia dla VAI wskazujące na brak dysfunkcji tkanki tłuszczowej (wg Amata et al.) są zestawione w tabeli 3 (Tab. 3).
Punkty odcięcia dla VAI przyjęte dla kobiet z PCOS (wg Androgen Excess and PCOS Society zostały zaprezentowane w tabeli 4 (Tab. 4).

Proponowane punkty odcięcia dla VAI wskazujące na brak dysfunkcji tkanki tłuszczowej (wg Amata et al.) są zestawione w tabeli 3 (Tab. 3).
Punkty odcięcia dla VAI przyjęte dla kobiet z PCOS (wg Androgen Excess and PCOS Society zostały zaprezentowane w tabeli 4 (Tab. 4).

BAI – wskaźnik otłuszczenia ciała – alternatywa dla BMI?

BAI (Body Adiposity Index) to wskaźnik otłuszczenia ciała zaproponowany przez Bergmana i współpracowników w 2011 roku jako alternatywa dla BMI. Jego celem jest oszacowanie procentowej zawartości tkanki tłuszczowej na podstawie obwodu bioder i wzrostu, bez konieczności ważenia pacjenta.

BAI został porównany z metodą DEXA (złoty standard pomiaru tkanki tłuszczowej) i wykazał dobrą korelację w niektórych populacjach, szczególnie wśród osób o prawidłowej masie ciała. Jednak badania na populacjach europejskich i kaukaskich wskazują, że BMI lepiej koreluje z zawartością tkanki tłuszczowej niż BAI. Wskaźnik ten ma tendencję do przeszacowywania zawartości tłuszczu u osób szczupłych i niedoszacowywania u osób z nadwagą.

Wśród osób starszych BAI lepiej sprawdza się u kobiet niż u mężczyzn. Wprowadzono również jego modyfikacje, takie jak BAIFels i BAIp (dla dzieci), jednak nadal wymagają one dalszych badań i walidacji.

Znaczenie pomiarów antropometrycznych w dietetyce

Pomiary antropometryczne odgrywają istotną rolę w dietetyce, umożliwiając dietetykom tworzenie spersonalizowanych planów żywieniowych. Dzięki dokładnym danym dotyczącym masy ciała, obwodu talii czy BMI, specjaliści mogą precyzyjnie ocenić stan odżywienia pacjenta i dostosować dietę do jego indywidualnych potrzeb. Dietetycy wykorzystują te dane także do monitorowania postępów pacjentów, co pozwala na bieżąco reagować na zmiany.

W przypadku zauważenia nieprawidłowości w wynikach pomiarów, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby uzyskać profesjonalną ocenę stanu zdrowia i odpowiednie zalecenia.

Zapraszam do lektury mojego poprzedniego artykułu, w którym omawiam wpływ diety i suplementacji kwasami omega-3 na procesy widzenia.

Dowiesz się, jak dieta oraz suplementacja mogą wpływać na zdrowie oczu, poprawiając jakość widzenia oraz wspierając funkcje wzrokowe na poziomie komórkowym.

Dodatkowo, jeśli zdecydujesz się na suplementację kwasami omega-3, zachęcam do skorzystania z 10% zniżki na produkty marki Norsan – z kodem celujemywzdrowie10.

Pytania i odpowiedzi

Jakie są najczęstsze błędy popełniane podczas pomiarów antropometrycznych?

Najczęstsze błędy to niewłaściwe ustawienie osoby mierzonej (np. gdy ciężar ciała równomiernie na obie nogi nie zostaje rozłożony podczas pomiaru masy ciała), użycie niekalibrowanych narzędzi oraz niedokładne przyłożenie taśmy mierniczej. Ważne jest, aby osoba była w pozycji wyprostowanej i rozluźnionej, a narzędzia były regularnie sprawdzane pod kątem dokładności.

Czy pomiary antropometryczne mogą być stosowane u dzieci?

Tak, pomiary antropometryczne są często stosowane u dzieci w celu monitorowania ich wzrostu i rozwoju. Wskaźniki takie jak BMI są dostosowywane do wieku i płci dziecka, co pozwala na ocenę ich stanu zdrowia i odżywienia (siatki centylowe OLA i OLAF, siatki centylowe WHO).

Jak często powinno się wykonywać pomiary antropometryczne?

Częstotliwość pomiarów zależy od celu ich wykonania. W kontekście medycznym lub dietetycznym zaleca się regularne monitorowanie, np. co kilka miesięcy, aby śledzić zmiany w organizmie.

Jakie inne metody oceny składu ciała można stosować oprócz pomiarów antropometrycznych?

Oprócz tradycyjnych pomiarów antropometrycznych można stosować metody takie jak analiza impedancji bioelektrycznej (BIA), densytometria rentgenowska (DEXA) czy tomografia komputerowa (CT), które dostarczają bardziej szczegółowych informacji o składzie ciała.

Czy istnieją różnice w interpretacji wyników pomiarów antropometrycznych między różnymi grupami etnicznymi?

Tak, różnice genetyczne i kulturowe mogą wpływać na interpretację wyników. Dlatego ważne jest uwzględnienie specyfiki danej populacji przy analizie danych antropometrycznych, aby zapewnić dokładność oceny stanu zdrowia.

Jakie są ograniczenia wskaźnika BMI?

BMI nie uwzględnia składu ciała, takiego jak proporcja mięśni do tłuszczu. Może to prowadzić do błędnej klasyfikacji osób z dużą masą mięśniową jako otyłych lub tych z niską masą mięśniową jako mających prawidłową wagę.

Jakie są ograniczenia wskaźnika BMI?

BMI nie uwzględnia składu ciała, takiego jak proporcja mięśni do tłuszczu. Może to prowadzić do błędnej klasyfikacji osób z dużą masą mięśniową jako otyłych lub tych z niską masą mięśniową jako mających prawidłową wagę.

Czy technologia wpływa na rozwój metod pomiarów antropometrycznych?

Zdecydowanie tak. Nowoczesne technologie umożliwiają bardziej precyzyjne i szybkie pomiary. Przykłady to skanery 3D używane w przemyśle odzieżowym czy zaawansowane urządzenia do analizy składu ciała w medycynie.

Zobacz, jak wyglądają pomiary w praktyce

Dla lepszego zobrazowania procesu pomiarów antropometrycznych, przygotowałam odnośnik do filmu, w którym przedstawiono standardowe techniki i narzędzia wykorzystywane w trakcie badania. Jeśli chcesz zobaczyć, jak wygląda to „na żywo”